Postępowanie mediacyjne w sprawach karnych
"Mediacja to próba doprowadzenia do ugodowego, satysfakcjonującego obie strony rozwiązania konfliktu karnego na drodze dobrowolnych negocjacji prowadzonych przy udziale trzeciej osoby, neutralnej wobec stron i ich konfliktu, czyli mediatora, który wspiera przebieg negocjacji, łagodzi powstające napięcia i pomaga - nie narzucając jednak żadnego rozwiązania - w wypracowaniu porozumienia " (prof. dr hab. Ewa Bieńkowska).
Postępowanie mediacyjne daje stronom możliwość współdecydowania w swojej sprawie. Pozwala poznać i zrozumieć stanowisko drugiej strony. Ułatwia wzajemne relacje między pokrzywdzonym a sprawcą przestępstwa po popełnieniu przestępstwa i umożliwia wspólne funkcjonowanie w społeczeństwie bez poczucia krzywdy czy zagrożenia.
Pozytywnymi aspektami w procesie mediacji jest wypracowanie przez strony przy udziale mediatora satysfakcjonującej ugody, a przede wszystkim uzyskanie szybkiego naprawienia szkody i zadośćuczynienia dla pokrzywdzonego za doznaną krzywdę od sprawcy przestępstwa z pominięciem prowadzenia postępowania egzekucyjnego.
Postępowanie mediacyjne w sprawach karnych regulują przepisy:
- Kodeksu postępowania karnego wart. 23 a, 40-42, 492-494, 619 §2;
- Kodeksu karnego w art. 53;
- Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 13.06.2003r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych (Dz.U. z 2003r. nr 108, póz. 1020).
Postępowanie mediacyjne jest dobrowolne. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator lub policja może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego skierować sprawę do postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym, (art. 23a § 1 kpk).
W przypadku niewyrażenia zgody na rozpoczęcie lub kontynuowanie mediacji przez którąś ze stron postępowania, mediacja zostaje przerwana.
Postępowanie mediacyjne jest poufne; uzyskane w jego trakcie informacje nie mogą być wykorzystywane ani przez mediatora, ani na użytek dalszego postępowania karnego.
Sąd w postanowieniu o skierowaniu sprawy do mediacji powołuje do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego instytucję lub osobę godną zaufania spośród osób wpisanych do wykazu, prowadzonego w sądzie okręgowym w oparciu o przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 13.06.2003r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych (Dz.U. nr 108, póz. 1020).
Lista mediatorów wpisanych do wykazu przez Prezesa Sądu Okręgowego w Gdańsku dostępna jest na stronie internetowej Sądu Okręgowego w Gdańsku.
Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, jednak za zgodą stron, czas trwania mediacji może zostać przedłużony (art. 23a § 2 kpk).
Po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego mediator sporządza sprawozdanie z jego przebiegu i wyników. Sprawozdanie wraz z ewentualną zawartą przez strony ugodą, mediator przedstawia sądowi. Sprawozdanie nie zawiera treści wypowiadanych przez strony podczas postępowania mediacyjnego, a jedynie informację o liczbie, terminach, miejscach spotkań, wskazanie osób biorących udział w mediacji oraz o wyniku postępowania mediacyjnego (czy zawarto ugodę, czy też do zawarcia ugody nie doszło).
Ugoda mediacyjna zawarta w sprawie z oskarżenia publicznego jest dokumentem zawierającym zgodne deklaracje stron, co do sposobu zakończenia sprawy. Nie ma ona mocy prawnej, stąd też w sprawie takiej musi zostać wydany wyrok. Treść ugody mediacyjnej sąd bierze jednak pod uwagę przy rozstrzygnięciu sprawy karnej, co może skutkować dla sprawcy:
- orzeczeniem kary grzywny lub ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności do lat 5 (art. 58 § 3 kk);
- odstąpieniem od wymierzenia kary z równoczesnym orzeczeniem środka karnego zamiast kary pozbawienia wolności do lat 3, grzywny lub ograniczenia wolności (art. 59 § 1 kk);
- nadzwyczajnym złagodzeniem kary (art. 60 § 2 pkt 1 kk);
- odstąpieniem od wymierzenia kary, a nawet od obligatoryjnego orzeczenia środka karnego we wszystkich wskazanych w ustawie przypadkach;
- uznaniem, iż czyn stanowi wypadek mniejszej wagi;
- warunkowym umorzeniem postępowania w sprawie o czyn zagrożony karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności; (art. 66 § 3 kk);
- uwzględnieniem wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze (art. 387 kpk);
- uznaniem faktu zawarcia ugody jako okoliczności łagodzącej przy wymiarze kary.
W sprawie z oskarżenia prywatnego zawarcie ugody w postępowaniu mediacyjnym skutkuje umorzeniem postępowania karnego. Ugoda taka jest tytułem wykonawczym po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności (art. 492 - 494 kpk).
Koszty postępowania mediacyjnego nie obciążają w żadnym zakresie stron postępowania. Ponosi je Skarb Państwa, (art. 619 § 2 kpk).
Sąd Apelacyjny w Gdańsku